Рамазан е месец на постот, Куранот, ибадетот, тавбата (покајанието), молитвата и општо човечко очистување. Секој рамазански ден има два посебни моменти кои му даваат посебен печат. Тоа се суфур, времето на почетокот и ифтар, крајот на постот. Постот започнува во миговите кога ќе се раздени, а неговиот крај доаѓа со почетокот на вечерта. И двата настани, како и целиот Рамазан, имаат и религиозно и културно значење. Тие траат колку умметот на Аллаховиот Пратеник Мухамед и ќе траат до Судниот ден. Денес, речиси две милијарди муслимани ширум светот ги наследуваат.
Во овој текст ќе донесеме неколку интересни факти за атмосферата на ифтар во Босна и Херцеговина и во некои земји во светот.
Во градовите на Босна и Херцеговина, особено во Сараево, во доцните попладневни часови луѓето одат на шопинг за рамазански сомуни, кои се неопходни на менито на ифтар масите. Пред многу пекари ќе има редици постачи кои чекаат свежи рамни лебови. Ќе има и деца, кои на ова чекање му даваат посебен тон, кој се разликува од оној за некои други артикли во продавниците или, на пример, при плаќањето на сметките за комуналии. Келнерите стојат скрушени, без да се грижат дали некој од другата страна ќе добие лепчиња. Воспитното влијание на постот зборува за нивните битија, со што Возвишениот Господ им угодил на светиот месец Рамазан.
Целиот Рамазан зрачи со заедништво. Во џемаатот редовно се клањаат сите молитви, а заеднички ифтари се организираат во семејства, во собранието, во ресторан или на некои други погодни места. Менијата за ифтар ги содржат најдобрите џемеци (јадења) што може да се најдат. Просечниот ифтар се состои од урми, лимонада, топа, супа, главно јадење, компот, сладок десерт и кафе.
Една од најстарите пишани траги од менито за ифтар кај Бошњаците е записот на Фејзи-бег Кулиновиќ во Зборникот на животот и обичаите на јужните Словени од 1899 година. Во него тој напишал: „Чорбата доаѓа прво на масата, потоа ќебапот, после ќебапот нешто слатко, па повторно солено, па слатко – секогаш мора да следи солено, саханско слатко и обратно…“
ИФТАРИ НА УЛИЦА И НА НАЈДОЛГАТА МАСА ВО СВЕТОТ
Овогодинешните ифтари во нашата земја и околината изгледаат порелаксирано од претходните две години, кога пандемијата на новиот коронавирус беше безмилосна. Поради состојбата со војната во Украина, една од најголемите житници во светот, овој Рамазан цените на лебот и другите прехранбени производи енормно се зголемија и дополнително осиромашија многу земји во светот. Во некои од нив менито за ифтар поскапе, па затоа и посиромаше. Ова не е причина да не се продолжи со заедничките ифтари. Ќе се обидеме да пренесеме дел од ифтарската атмосфера во некои земји и градови.
Во афро-арапската земја Судан, ифтарите традиционално се одржуваат на улица, во џамија или на некој друг јавен простор. Пред ифтарот се собираат семејствата. Секој од нив носи со себе маса и на неа голема тава со најразлични јадења, вклучувајќи пецива, салати, супи. Кога софрите се наредени, мажите запираат случаен минувач и го повикуваат да им се придружат на ифтар. Со овие примери Суданците ја докажуваат социјалната солидарност што ја инспирира и генерира рамазанскиот пост.
Во египетската Александрија, вториот по големина град во оваа населена земја, муслиманите подготвуваат ифтар на километарска маса на која можат да се сместат илјадници луѓе кои постат. Една од тие маси била долга 4 километри и 303 метри, а се проценува дека на масата седнале 7.000 верници. Во организацијата на ифтарот беа вклучени околу 800 волонтери. Овој ифтар беше поддржан од многу ресторани, компании и јавни институции од Александрија. Велат дека оваа маса за ифтар влегла во Гинисовата книга на рекорди.
Се додека не се појави ова, рекордот за најдолга трпеза за ифтар го држеле Обединетите Арапски Емирати. Нивната трпеза во Рамазан 2013 година била долга 1.003 метри, а на неа постот го прекинале околу 2.000 луѓе.
ИСТАНБУЛСКИ ИФТАРИ ЗА БЕГАЛЦИТЕ
Во Истанбул секоја вечер на Рамазан се организираат стотици заеднички ифтари. Слично е и во другите градови во Турција. Турците преку своите хуманитарни организации и вакифи организираат заеднички ифтари кај нас и во многу други земји во светот. Овој пат ќе го погледнеме традиционалниот ифтар во населбата Кумкапи, позната и како Мала Сомалија. Секоја година се организира ифтар за нејзините жители, од кои повеќето се бегалци. Луѓе од различни географски области, бегалци во Турција, се среќаваат на заеднички ифтар. Некои од нив пристигнаа во Турција од Пакистан, Туркменистан, Сомалија, Сирија, Сенегал, Уганда, Авганистан, Судан, Иран. Конкретната традиција на ифтар во оваа населба ја започна локалниот имам Муамер Аксој, а го поддржаа локални бизнисмени и трговци. На прашањето што го мотивирало да започне ифтари за бегалците, имамот Аксој рече: „Една рамазанска вечер отидов да го проучувам езанот за да го одбележам прекинот на постот. Во харемот на џамијата, до фонтаната, стоел африкански мигрант. Во раката држеше парче топол леб, а со мала тупаница пиеше вода од чешмата. Тоа беше многу вознемирувачка сцена за мене, која морално ме скрши. Од тој момент решив да организирам ифтари за мигрантите. Во тоа собранието ме поддржа“.
ИФТАР ВО РУДНИКОТ СОМА
Во рудникот за јаглен Сома, во близина на градот Маниса, кој е оддалечен околу триесетина километри од Измир, има јамни комори на околу 350 метри под земја. Ниту напорната работа, ниту екстремно високите температури не се пречка за нив да ја вклопат рударската смена во повеќе од 17 часа пост. Процесот на производство работи без престан. Екипата на Anadolu Agency (AA) го посети рудникот во Сома и се сретна со рударите на длабочина од 350 метри за ифтар во темната и загушлива јама. За рударот Мехмет Арли, ифтар под земја е посебен и различен. На ист став е и рударот Озџан Чимен кој вели: „Прво, постот е добар за здравјето. Тежината на нашата работа е споредна“.
МАЛЕЗИСКИ ИФТАРСКИ ЧОРБИ
И муслиманите од Малезија имаат автохтони менија за ифтар. Еден од рамазанските обичаи во Малезија е делењето на специјална супа/чорба која се подготвува само во деновите на месецот Рамазан. Мештаните и жителите на оддалечените села доаѓаат на многу места во градовите каде што се дели оваа ифтар чорба, бидејќи сите велат дека ова јадење има посебни својства за време на Мубарек деновите на Рамазан. Сите трпеливо чекаат на ред за својот дел од чорбата, која подоцна ќе ја стават на својата ифтар трпеза.
Малезијците најчесто го прекинуваат постот со познатиот ирански датум. Има и главни јадења, а традиционалните закуски pulut udang, cara berlauk, buah melak и kuih bakar, кои се служат како десерти.
Ифтар софрата во Индонезија, најнаселената муслиманска земја во светот, обично вклучува тропско овошје и зеленчук. Муслиманите ширум земјата претпочитаат кокосова вода, или сок од млад кокос, кој помага при дехидрација и чистење на телото. Во регионот Аче пијат и сок од шеќерна трска, односно тебу, што е локалното име и е еден од незаменливите ифтар пијалоци. Продавачите покрај патот ги изложуваат производите и подготвуваат свежи пијалоци од кокос и шеќерна трска пред ифтар. Го кршат кокосот и ја вадат водата од него, а за производство на сок од шеќерна трска користат специјална машина за цедење. За индонезиските ифтари, Аднан Манех рече: „Во нашата култура се претпочита прекин на постот со лесни и слатки јадења. Ова го правиме за да не создадеме оптоварување на телото после ифтар. Освен тоа, го потиснуваме чувството на глад и полесно ги молиме вечерните и теравих молитвите“.
ХРАНА НА ОГРАДА НА ЏАМИЈАТА
Жителите на селото Шајковац кај Подуево (Косово) имаат обичај за време на Рамазан да оставаат храна на оградата од нивната џамија за да им биде достапна на оние на кои им е потребна. Професорот Патриот Рудари вели: „Во чест на светиот месец Рамазан, за оние на кои навистина им е потребна храна, овој пат го менуваме начинот на донирање. Така, на оградата на џамијата во Шајковац ќе оставиме вреќи со храна, вреќи со разни прехранбени производи кои ќе ги земат членовите на семејствата од другите села на кои навистина им е потребна храна. Оваа хуманитарна акција ја спроведуваме со семејствата од нашето село Шајковце.“
ИФТАР ВО АВСТРАЛСКИОТ ПАРЛАМЕНТ
Австралискиот парламент во соработка со Австралиското мултикултурно здружение (Австралиска мултикултурна фондација) со седиште во Мелбурн, пред избувнувањето на пандемијата на корона, заеднички организираа ифтар секоја година во големата сала на Парламентот на Австралија (Големата сала) во Канбера. На овој ифтар присуствуваат околу 200 специјално поканети муслимански претставници од цела Австралија. (Став, 2022)
